Süsleme sanatlarından biri olan tezhip, doğal ve sentetik boyalar, farklı ayar ve renklerde varak altın ve mürekkep gibi malzemeler kullanılarak, ince fırçalarla kağıt ve çeşitli yüzeyler üzerine uygulanan bir sanattır. Tezhipli esere müzehheb, bu işi yapana müzehhib / müzehhibe denir. Usta çırak ilişkisi ile sürdürülen sanatlardan olan tezhip, genellikle yazıyla birlikte ve onu süslemek maksadıyla kullanılmaktadır. İslam dünyasında kitaba ve bilhassa Kur’ân-ı Kerîm’e gösterilen saygı, bu sanatın gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Elyazması bir kitapta zahriye, serlevha, fasıl başı, gül, durak, koltuk, hâtime gibi tezhip unsurlarına yer verilirdi. Kitap dışında levha, hilye-i şerîf, kıt’a, murakka, ferman, tuğra gibi tezhip sanatının kullanıldığı başka alanlar da vardır. Zamanın ihtiyaçları ve yönelimleri doğrultusunda bu sanat günümüzde kitaptan çok levha sanatı haline dönüşmüştür. Tezhip sanatında deseni oluşturan motifler hatayî, rumî, bulut, münhani gibi çeşitlere ayrılır. Farklı motif türleri, ayrı hatlar üstünde olmak kaydıyla, bir arada kullanılabilmektedir. Klasik tezhip, halkâr, tarama, çifttahrir, zerefşan, zerenderzer gibi teknikler koltuk, başlık, kenarsuyu, kuzu, cetvel ve tığ gibi kompozisyon öğeleriyle uygulanmaktadır. Herat, İlhanlı, Memluk, Timurlu, Safevi, Selçuklu, Osmanlı dönemlerinde tezhip sanatı gelişimini sürdürmüş; kullanılan malzeme, renkler, motif çeşitleri gibi uygulanan teknikler değişikliklere uğramıştır. Abdullah Şirâzî, Baba Nakkaş, Şahkulu, Karamemi, Ali Üsküdarî, İsmail Hakkı Altunbezer, Rikkat Kunt, Muhsin Demironat gibi sanatkârlar eliyle zenginleştirilen bu sanat günümüzde çok sayıda sanatkâr tarafından sürdürülmektedir.
Necati Sancaktutan
1965 yılında İstanbul’da doğdu. Lisans eğitimini 1994’te Marmara Üniversitesi Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü Tezhip-Minyatür Ana Sanat Dalı’nda birincilikle tamamladı. “Bir Safevî Devri Mushafının Tezyînî Yönden Değerlendirilmesi” başlıklı yüksek lisans tezi ile aynı üniversitede yüksek lisans yaptı. Ayrıca mezuniyetinden sonra hocası Prof. Dr. Çiçek Derman’dan ders görmeye devam ederek tezhip icazeti aldı. “III. Murad Dönemi Tezhip Sanatı” konulu doktora çalışmalarını Marmara Üniversitesi’nde sürdürmektedir. 2001-2008 yılları arasında Ürdün al-Balqa Üniversitesi İslam Sanatları ve Mimarisi Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalışan Sancaktutan’a “Usta Sanatkâr Yrd. Doç.” unvanı verilmiştir. Üsküdar Belediyesi Altunizade Kültür Sanat Merkezi, Klasik Türk Sanatları Vakfı, Bağlarbaşı Türk İslam Sanatları İhtisas Merkezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi gibi çeşitli kurum ve kuruluşlarda tezhip dersleri vermiş olan sanatkâr, Birleşik Arap Emirlikleri Kültür ve Gençlik Bakanlığı’nın düzenlediği Al Burda Yarışması’nda seçici kurul üyeliğinde bulunmuştur. Fujairah Güzel Sanatlar Akademisi’nin düzenlediği yarışmaların tezhip branşında jüri üyesidir. Yerel ve milletlerarası sergilere katılan, atölye çalışmaları yapan ve seminerler veren Necati Sancaktutan, halen T.C. Cumhurbaşkanı Danışmanlığı görevine devam etmektedir.
Dersler YouTube kanalımızda izlenebilir
