“IRCICA Kültürel Miras Konuşmaları”nın 9 Mayıs 2024’te gerçekleştirilen çevrimiçi panelinde “İnsan Kaynaklı ve Çevresel Faktörlerden Etkilenen Libya Kültür Mirasının Korunması Meseleleri” etrafında dört uzmanın konuşmaları yer aldı. Panel, IRCICA Yönetim Kurulu’nda Libya Devleti’nin temsilcisi olan Sayın Abdulmotaleb Abusalem’in işbirliğiyle düzenlendi. Kendisinin, Irak Devleti’nin temsilcisi Dr. Sallama al-Khafajy’nin ve çeşitli ülkelerden uzmanların izlediği panelin açılışını yapan IRCICA Mimari Miras Bölümü Başkanı Dr. Alidost Ertuğrul, genel olarak “IRCICA Miras Konuşmaları” programını ve özel olarak panelin konusunu tanıttı.
İlk konuşmacı, Trablus Tarihi Kentler Yönetim Kurulu’ndan Arkeolog Majdulin Dahmani, “Libya’da Somut Mirasın Karşılaştığı Riskler” başlıklı sunumunda Libya’nın şehirleri, tarihî mekanları ve yapılarında yıkıma ve zarara yol açan faktörler olarak insan eli, kasırga, sel, iklim şartları ve doğal afetler; ihmaller, uygunsuz yapılar ve müdahaleleri saydı. Bu faktörlerin, insanların anıtlar ve mekanlarla simgelenen kültürel kimlik bilincinin üzerindeki olumsuz etkilerini tahlil etti. Bu değişkenler aynı zamanda birbirleriyle bağlantılıdır: insanların yerleşim yerlerini terk etmek zorunda kalması yapıların ihmal edilmesine, bunlarla ilişkili anıların ve hafızanın kaybolmasına, ortak bilincin zayıflamasına ve böylece eserlerde daha da fazla zararların meydana gelmesine yol açmaktadır.
İkinci konuşmacı, Mimar Dr. Nur Alah Ismael, Derne eski şehri adına konuştu ve “Felaketlerin Tarihi Mekanlar ve Anıtlar Üzerindeki Etkisi” konusunu ele aldı. Konuşmacı tarih boyu kültürlerin kavşağında yer almış bir şehir olan Derne’nin tarihini ve coğrafi özelliklerini anlattı. Başlıca tarihi mekanların, mahalle ve yapıların fotoğraflarını göstererek, Derne’de kültürel miras üzerindeki en güçlü yıkıcı faktörler olan çatışmaların ve kasırganın öncesindeki ve sonrasındaki durumlarını tarif etti ve bazı onarım ve yeniden yapım örnekleri sundu. Bu çalışmaların şehirlerin ekonomik gelişme ve diğer değişim süreçlerini göz önüne alan bütüncül, kapsayıcı bir yaklaşımla planlanmasının önemi üzerinde de durdu.
Bundan sonra, Tarihi Şehirler İdaresi Bingazi Kurulu’ndan Mimar Salwa Burgeia “Silahlı Çatışmaların Tarihi Sitler ve Anıtlar Üzerindeki Etkileri“ üzerinde durdu. Konuşmacı Bingazi’nin Roma, Bizans, İslam, Osmanlı, İtalyan ve Libya Krallığı dönemlerindeki ve günümüze kadar olan medeniyetler tarihini özetledi ve bu tarihin bir çatışmalar altında yıkımlar ve sonrasında yeniden yapımlar silsilesi olduğunu söyledi. El-Manar Sarayı’nda, Eski Şehir’deki ana caddede ve başka yapılarda gerçekleşen yeniden yapım projelerinden örnekler verdi. Antik çağlardan beri şehirlerin gelişim süreçlerinin silahlı çatışmaların tesirlerine göre yönlendiğini gözlemledi. Birçok ülke için ortak bir problem olan, insanların artık ihtiyaçlarına cevap vermemesinden dolayı terk ettikleri eski yapıların ve mahallelerin onların hafızalarından kaybolmamasının nasıl sağlanabileceğine dair bir soruyu cevaplarken Burgeia, ekonomik boyuta değindi ve bu yapılara ve bölgelere turistik anlamlar kazandırılır, kütüphane ve başka kültürel amaçlarla canlandırılırlarsa bunların değerlendirilmesine ve hafızalarda kalmasına yardımcı olunabileceğini belirtti.
Son konuşmacı Mimar Reem Furjani, “İklim Değişikliği ve Dünya Miras Sözleşmesi ile Libya’da Hazırlıklı Olma Arasındaki Açık: Politika Oluşturmada Uluslararası Anlaşmaların Eleştirel Bir Analizi” konulu bir sunum yaptı. Furjani kültürel mirasın korunmasına yönelik evrensel standartlar belirleyen uluslararası sözleşmelerle yerel kültürel miras eserlerini çevreleyen şartları mukayese etti. Sözleşmelerin uygulanması için ülkelerin ve yerel şartların buna hazırlıklı ve müsait olması gerektiğini anlattı. Bu hazırlıklı olma durumunun ise yasal düzenlemeler, kalkınmanın öncelikleri, kaynakların yönetimi, uzmanların eğitimi dahil olmak üzere birçok faktör tarafından belirlendiğini söyledi. Koruma çalışmalarının gerekli olduğu tüm yerel bağlamlarda ilgililerin, sorumluların ve kamunun motivasyonunun ve harekete geçmesinin bu uluslararası standartların uygulanması için bir ön şart olduğunu, sözleşmeleri onaylayan devletlerin bunları fiilen uygulama kapasitelerine, niyet ve politikalarına bağlı olarak hangi mirasın ve kimin mirasının korunacağının ortaya çıkacağını açıkladı. Furjani ayrıca, koruma çabalarına yönelik teşvik edici faktörler arasında iklim değişikliğine karşı mirası koruma amacının ağırlığını ölçmek üzere Trablus örneğinde yaptığı bir vaka analizi çalışmasını tanıttı; yürüttüğü anketlerin sonucunda, miras eserlere zarar verecek riskler arasında iklimden daha zararlı faktörlerin bulunduğuna dair ağırlıklı bir görüşün ortaya çıktığını, tedbir amaçlı korumadan önce onarıcı çalışmaların tamamlanması gereğinin vurgulandığını belirtti.
Panelin sonunda etraflı bir soru-cevap bölümü yer aldı. Panel YouTube üzerinden izlenebilir.
