“Orta Afrika Bölgesinde İslam Tarihi ve Medeniyeti” Uluslararası Kongresi, IRCICA ile Çad’daki Kral Faysal Üniversitesi’nin işbirliğinde, Çad Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Idriss Deby’nin himayesi altında, başkent N’Djamena’da 13-14 Aralık 2019 tarihlerinde gerçekleştirildi. Kongrenin açılışını Çad Yüksek Öğretim, Araştırma ve Yenilikler Bakanı Dr. Houdeingar David Ngarimaden yaptı ve Cumhurbaşkanı Idriss Deby’nin kongreye mesajını okudu. Cumhurbaşkanı mesajında, bu kongrenin, İslam medeniyetinin değerlerini ve kültür mirasını yeniden keşfetmek için önemli bir vesile olduğunu belirtti. Açılış töreninde diğer konuşmalar IRCICA Genel Direktörü Prof. Halit Eren, Çad’daki Kral Faysal Üniversitesi Rektör Yardımcısı Dr. Muhammad Salih Ayuop ve Üniversite’nin Genel Sekreteri, kongrenin koordinatörü Dr. Abakar Modou tarafından yapıldı. Törende Çad Parlamentosu üyeleri, bakanlık temsilcileri, Çad İslamî İşler Yüksek Konseyi Başkanı, kongrenin birinci oturumunu yöneten Mahamad Khatir Issa, üniversite rektörleri, diplomatik misyon temsilcileri, kültür kurumları ve meslek teşkilatları temsilcileri ve basın-yayın kurumlar mensupları da hazır bulundular.
Kongre teması ve katılım bakımından geniş kapsamlı biçimde gerçekleşti. Angola, Burundi, Cezayir, Çad, Demokratik Kongo, Fas, Kamerun, Kongo-Brazzaville, Gabon, Ekvator Ginesi, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sudan, Tunus ve Türkiye olmak üzere 19 ülkeden 55 araştırmacı Orta Afrika bölgesinin tarih, kültür, ekonomi, eğitim, vs. değişik yönleriyle ilgili araştırma bildirileri sundular.
Kongrede ele alınan geniş konular yelpazesinden birkaç genel başlık: Orta Afrika’da İslamın yayılışı; Sahara bölgesinde İslamın yerleşmesi; Orta Afrika’da bilim ve medeniyetin gelişmeleri, Orta Afrika toplumlarında geleneksel dinî eğitim, Orta Afrika’da sömürgeciliğin tesirleri, Orta Afrika’da tasavvuf okulları,, Orta Afrika ile Orta Doğu arasındaki ilişkiler, Osmanlı Halifeliği ile Sahra altı Afrika ilişkileri, Songay İmparatorluğunda Arap kültürü ve dilinin etkileri, Orta Afrika’da entelektüel ve İslamî geleneklerin gelişmesi, Orta Afrika’da tarihî elyazması Mushaflar.
İki gün süren kongre oturumlarında verimli tartışmalar da yer aldı. 14 Aralık’taki kapanış oturumunda IRCICA Genel Direktör Yardımcısı Prof. Dr. Abubacar Abdullah Senghore ile Çad’daki Kral Faysal Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Muhammad Salih Ayuop değerlendirme konuşmaları yaptılar.
Arapça, Fransızca ve İngilizce tebliğlerin yer aldığı oturumların temaları şunlardı:
I – İslam krallıkları ve sultanlıkları zamanında Orta Afrika’da İslam kültür ve medeniyeti
- Oturum
- Mohamed Ahmed Baba (Kamerun), “Kamerun’un Kuzeyinde İslam kültürünün yerleşmesinde rol oynayan faktörler”
- Jose Miko Obama (Ekvator Ginesi), “Ekvator Ginesinde İslamiyet”
- Alion Deme (Senegal), “Batı Afrika’nın erken dönem İslam devletlerinin Orta Afrika’da gelişme ve genişlemeye katkıları”
- Dr. Abdullah Bakheet Saleh (Çad), “Orta Afrika’da İslam mimarisinin günümüzdeki durumu”
- Abbas Abakar Abbas (Çad), “Çad’da Kur’an eğitimi ve modern eğitim”
- Oturum
- Mahmoud Sherif Mohamed Nour (Çad), “Mehdi inancı ve ilerleyen tabiatı: Çad Havzası örneği”
- Dr. Mohamed Saleh Ayyoub (Çad), “Krallık kararnamelerinde göre Kanem-Borno’da Arapça-İslamî eğitim (1086-1806)”
- Mohamed Ahmed Isaac (Çad), “Orta Afrika’da geleneksel eğitimin tarihi”
- Habbo Tijani Mustafa (Çad), “Çad’da İslam krallıkları döneminde kraliyet yazışmaları: Wadai Sultanlığı örneği”
- Abdullah Bishara Musa (Çad), “Kanem’de ilim adamlarının ayrıcalıkları (11. – 17. yüzyıllar”
- Oturum
- Ahmed Abdel Rahman Samaeen (Çad), “Kanem’de kraliyet belgeleri: dilbilim temelinde analitik inceleme”
- Dr. Shuaibu Shehu (Nijerya), “Mehdi geleneği ve Borno Devleti ve Adamawa üzerinde tesirleri”
- Dr. Jimada Idris Shaaba (Nijerya), “Bilad-ı Sudan, Mağrip ve Orta Doğu arasında kültürel ve entelektüel ilişkilerin gelişmesinde Haccın rolü”
- Hadjila Larbi (Cezayir), “Kanem-Borno Krallığında 11.-16. Yüzyılda Arapça-İslamî eğitimin gelişmesinde ilim adamlarının rolü”
- Dr. Mohammed Moeen (Moritanya), “Batı Afrika ile Orta Afrika arasında kültürel ve manevî bağların gelişmesi”
- Oturum
- Yeosu Minkela (Nijer), “Kanem Krallığı ve Songay Krallığında kültürel faaliyetler ve etkileşimler”
- Emna Abdullah Naabi (Nijerya), “Sokoto İslam Sultanlığının Orta Afrika İslam sultanlıklarına etkisi”
- Mohamed Ali Afin (Irak), “Orta Sudan’da İslam’ın yayılması ve genişlemesinde Müslüman tacirlerin rolü: Kanem Krallığı örneği”
- Dr. Ahmed Mortada (Nijerya), “Orta Afrika’da İslam medeniyetinin yerleşmesinde bilim hareketlerinin etkisi”
- Abdel Samad Abdel Karim Tijani (Çad), “Geleneksel İslamî eğitimin gelişmesi ve İslamın Orta Afrika’da yayılmasındaki rolü”
- Oturum
- Abdul Rahman Ahmed Issa (Çad), “Çad’da Kur’an hıfzı okullarının hocalarının eğitim enstitüleri”
- Abu Bakr Daoud Saleh (Çad), “Çad’da Kur’an hıfzı öğretimi: başlangıcı ve metodu”
- Ahmed Qassim Ahmed (Çad), “Sahara altı Afrika’da Arapça-İslamî eğitim yayan merkezlerin kültürel etkisi”
- Mohamed Sanda Martins (Angola), “Angola’da İslamiyetin durumu”
- Cheikh Omar Bakrimi (Ruanda), “Ruanda’ya İslamin gelişinin tarihi ve ülkenin gelişmesine tesiri (20. yüzyıl)”
II – Sömürge döneminde İslam medeniyeti
- Oturum
- Oumarou Ibrahim (Kongo), “Kongo’da bir asır boyunca İslam’ın tarihçesi (1914-2014)”
- Michaela Saleh (Kamerun), “Kamerun Cumhuriyetinde sömürge öncesinde ve sonrasında İslam kültürü”
- Dr. Mohamed Al Nazif Yousef (Çad), “Bakirmi Krallığı ve alimlerinin İslam kültürünün yayılmasındaki roller: bir örnek olarak Kadı Mohamed Nur Al Dalil ailesi”
- Khaled Said Adam (Çad), “Fransız sömürgeciliği ve onun bilim adamlarının Orta Afrika’da onun kültürünü yaymadaki rolü ve Müslümanların hayatı üzerindeki tesiri”
- Mohammed Ali Aissa Hamida (Çad), “Yüksek öğretim kurumları ve Orta Afrika’da İslam kültürünün yayılmasındaki roller (Kral Faysal Üniversitesi örneği)”
- Oturum
- Dr. Ahmet Kavas (Türkiye), “Asırlar boyu Osmanlı-Çad ilişkileri”
- Mohamed Adam Kalbo (Mali), “Sömürgeciliğin Orta Afrika’da Afrikalı zihniyetinin üzerindeki etkisi”
- İsa Gökgedik (Türkiye), “Eşrefiye belgelerinin ışığında 19. Yüzyılda Çad bölgesinde Osmanlı siyasî etkisi”
- Dr. Sadık Ünay (IRCICA), “Orta Afrika’da sömürgeciliğin ekonomik etkisi”
- Azmi Özcan (IRCICA), “Afrika’da sömürgeciliğin mirası”
III – Sömürgecilik sonrasında Orta Afrika’da İslam medeniyeti
- Oturum
- Kassim Jaffar (Burundi), “Sömürgeciliğin Orta Afrika’da Müslümanlar üzerindeki etkisi: Burundi örneği”
- Oqba Ben Nafi (Orta Afrika Cum.), “Orta Afrika’da Müslümanlar ve Hıristiyanların kökenleri, nüfusları ve birlikte yaşamaları”
- Famba Ali Hemedi (Kongo Dem. Cum.), “Orta Afrika Müslümanları üzerinde sömürgeciliğin sosyo-ekonomik tesiri
- Oumarou Ibrahim (Congo-Brazzaville), “Ruanda Müslümanlarının ülkenin gelişmesine geçmişteki ve bugünkü katkıları”
- Hamed Abdullah Ahmed (Çad), “Orta Afrika’da tasavvuf kültürü”
- Oturum
- Rima Flanga (Kongo Dem. Cum.), “Kongo Demokratik Cumhuriyetinde Müslüman kadınların gelişimi”
- Aicha Amin Achr (Çad), “İslam kültürünün yayılmasında kadın merkezlerinin rolü”
- Hawwa Musa Idris (Çad), “Afrika’da İslamın gelişmesine kadınların katkıları”
- Marima Roukayatou Abaep (Gabon), “İslamî eğitim ve Gabon’daki sistemleri”
- Samira Belarbi (Tunus), “Kanem Borno Krallığında bilim hayatı ve İmam Mohamed Mani ile İmam Ahmed Furtu’nun rolü”
- Oturum
- Ibrahim Bourma Ahmed (Çad), “Sömürgeciliğin Orta Afrika Müslümanları üzerindeki ekonomik tesirleri”
- Osman Ahmed Osman (Çad), “Sömürgeciliğin Orta Afrika Müslümanları üzerindeki kültürel tesirleri”
- Mohamed Yousef Mohamed (Çad), “Fransız sömürgeciliğinin Orta Afrika’daki kültürel etkisi”
- Ahmed Mohamed Al Nour (Çad), “İslam sultanlıklarının Orta Afrika’da Fransız işgaline direnişleri”
- Mohamed Khalifa Seddiq (Sudan), “Çad Havzasında İslam medeniyetinin rolü: Rabeh Fadlallah örneği”
- Oturum
- Ahmed ar-Rifa’i Mahmoud (Çad), “Orta Afrika’da Arap edebiyatının yayılmasında tasavvufun rolü (Şair Ali Adam Bahr örneği)”
- Sharif Ali Mohammed Alhur (Orta Afrika Cum.), “Orta Afrika alimlerinin inancı yayma metotları”
- Tidjani Abdelghani (Fas), “Orta Afrika’da İslam tasavvufu”
- Aboubakrouler Madou (Çad), “Orta Afrika’da Arapça eğitimin yönlendirilmesinde İslam kültürünün tesiri”
- Daoud Talaf Issa (Çad), “Kura Gölü bölgesine İslam’ın gelişi ve yayılma yolları”
