Özbekistan’ın Tirmiz kentinde bulunan İmam Tirmizi Uluslararası Bilimsel Araştırma Merkezi tarafından 23 Haziran 2021’de “Tirmiz Alimlerinin İslam Medeniyeti ve Dünya Medeniyetine Katkısı” Uluslararası Çevrimiçi Konferansı düzenlendi. Konferansa A.B.D., Afganistan, Hindistan, Irak, İngiltere, Mısır, Özbekistan, Pakistan, Rusya ve Türkiye’nin üniversiteleri ve araştırma merkezlerinden bilim adamları ve araştırmacılar katıldılar. Açılış konuşmaları ve çalışma oturumlarında sunulan bildiriler Orta Asya’da İslamiyet’in ilk asırlarından itibaren Tirmiz ve çevresinde gelişen ilim çevresine ve kaydedilen gelişmelere değindiler. Tirmiz’de yetişen alimlerin Tefsir, Hadis bilimleri ve Tasavvuf alanlarındaki çalışmalarının önemi vurgulandı, bunlar üzerindeki incelemelerde, eğitimde ve yayınlarda görülen ilerlemeler değerlendirildi.
İmam Tirmizi Merkezi Direktörü Dr. Şukurillo Umarov, Merkezi adına ve Surhanderya bölgesi halkı adına katılımcılara, konferansa gösterdikleri ilgi için teşekkür etti. İlk açış konuşmasını Surhandarya Bölgesi Valisi Sn. Tura Bobolov yaptı; bu konferansta büyük İslam alimlerinin mirasının incelenmesine ve eserleriyle ilgili anlatımların gelecek nesillere aktarılmasına katkıda bulunmak üzere çeşitli ülkelerden uzmanların buluşmuş olmasından memnuniyetini ifade etti. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirzoyaev’in 14 Şubat 2017 tarihli kararnamesiyle kurulan İmam Tirmizi Uluslararası Bilimsel Araştırma Merkezi’nin, büyük alim Ebu İsa el-Tirmizi (İmam Tirmizi) ve takipçilerinin mirasının daha iyi bilinmesine yaptığı katkıları övdü. Bu alimlerin çalışmalarının tüm dünya ülkelerinde incelenip öğretildiğini söyledi.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Danışmanı ve Özbekistan’da İslam Medeniyeti Merkezi Direktörü Büyükelçi Dr. Şoazim Minovarov, Yüce Allahcchın Kuran-ı Kerim’de ilk emri olan “Oku!” emrinin ışığında Tirmiz’de ve başka yerlerde bilimlerin birbirini takip eden alimlerin çalışmalarıyla gelişerek dünya medeniyetine katkılar getirdiğini hatırlattı. İslam medeniyetinde Altın Çağın önemini vurguladı ve Tirmizi alimlerinin mirasının tüm İslam aleminin ve tüm dünya medeniyetlerinin kültür mirasının bir parçası olduğunu belirtti.
IRCICA Genel Direktörü Büyükelçi Prof. Dr. Mahmud Erol Kılıç, açılış oturumunda yaptığı konuşmada, Tirmiz’de gelişen ilimlerin İslam dünyasının bilimsel ve manevî mirasının kıymetli bir unsuru olduğunu ve dolayısıyla dünya medeniyeti içinde de önem taşıdığını söyledi. Genel Direktör İmam Tirmizi Araştırma Merkezinin bu mirası daha da aydınlatmada oynadığı rolün önemine değindi. Büyükelçi Kılıç Tirmiz’in Orta Asya’da İslamiyet tarihinin ilk devirlerinden itibaren entelektüel ve manevî ilerlemelerin bir beşiği olduğunu, İslamî ilimlerin tüm sahalarında, özellikle Tefsir, fıkıh, Hadis bilimleri ve Tasavvuf alanlarında çalışmalarıyla ön planda yer alan alimlerin burada yetiştiğini hatırlattı. Tüm İslam dünyasında takdir gören bazı büyük mutasavvıfların Tirmiz’li veya Tirmiz ile bağlantılı olduklarını ve tüm bilimlerin Tirmiz’de İslam dünyasının diğer bilim merkezleriyle yakın temas içinde geliştiğini anlattı. Bu bağlamda, başlıca Tirmiz alimlerinden bazılarını sayarak çağdaşları veya daha sonraki alimler tarafından bunların eserlerinin temel alınarak geleneklerinin devam ettirilmesine dair örnekler verdi. Prof. Kılıç İslam İşbirliği Teşkilatı’nın İslam kültür ve medeniyeti araştırmalarıyla görevli merkezi IRCICA’nın çalışmalarında klasik dönem İslam alimlerinin eserlerine verilen önemi de vurguladı.
Açılıştaki konuşmasında Özbekistan Müslüman İdaresi Başkanı Müftü Osmanhan Alimov, büyük İslam alimlerinin çalışmalarının incelenmesinin önemine değinerek bu incelemelerin teorik ve pratik açılardan çerçevesini çizdi. Bunların sadece İslam medeniyeti için değil, diğer medeniyetler için de faydalı ve aydınlatıcı olduğunu belirtti.
İmam Tirmizi Araştırma Merkezi’nin çalışmaları bir video sunumu ile tanıtıldı. Konferansın çalışma oturumlarında birçok Tirmiz’li alimin çalışmalarına, ilgili oldukları alanlar ve yaptıkları katkıların özellikleri bakımından çeşitli açılardan değinen konuşmalar yapıldı.
Özbekistan Uluslararası İslam Akademisi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zokhidcan İslamov Tirmiz alimlerinin mirasının bitmez-tükenmez olduğunu, bin yıl da incelense yine keşfedilecek bilgiler bulundurduğunu söyledi. Prof. İslamov Özbekistan’ın yazılı kültür mirasının ülke dışında, çeşitli ülkelerdeki koleksiyonlarda bulunan eserlerine de değinerek bunların tespitinin ve incelemelerinin de devlet yönetimindeki programlarla gerçekleştirildiğini belirtti.
IRCICA Araştırma ve Yayın Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ashirbek Muminov sunduğu incelemede Tirmiz’in Hanefi alimleri üzerinde durdu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Sönmez Kutlu, İslam düşünce tarihindeki Hadis ehli ve Rey ehli ayrımının Tirmiz bölgesinde ortaya çıkışı ve gelişmesi üzerine konuştu; Hanefi bakış açısının İslamiyet’in coğrafi yayılışını kolaylaştırıcı yönlerine değindi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Necdet Tosun konuşmasında Hadis ilimleri ve Tasavvuf düşüncesinin büyük alimi Hakim el-Termizi’nin eserlerinden Türkçe’ye çevrilenler ve bu eserler üzerine son dönemde yazılan iki doktora tezi üzerine bilgiler verdi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Veysel Özdemir ise İmam Tirmizi’nin, az sayıda alimin uzmanlaştığı güç ve nazik bir alan olan İlel el-Hadis konusundaki kilit önemdeki çalışmalarını anlattı. Farklı ülkelerden katılımcılar tarafından çeşitli Tirmiz’li alimler ve mutasavvıflar hakkında geniş bir yelpaze üzerinde sunumlar yapıldı. Konuşmacılar şunlardı: Prof. Dr. Ibrahim Usmanov (Özbekistan Uluslararası İslam Akademisi Rektör Yardımcısı), Dr. Roik Bakhodirov (Özbekistan Kültür Bakanlığı’na bağlı, Özbekistan’ın Yurtdışında Bulunan Kültür Hazinesi Araştırma Merkezi Direktörü), Prof. Dr. Enbiya Yıldırım (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi), Dr. Muhammad Hashim (Afganistan Takhar Eyaleti Baş Kadısı), Dr. Shovosil Ziyadov (İmam Buhari Uluslararası Bilimsel Araştırma Merkezi Direktörü), Prof. Dr. İbrahim Işıtan (Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi), Prof. Dr. Ramil Adıgamov (Kazan İslam Üniversitesi, Rusya), Prof. Dr. Abuzar Khairi (Hindistan Uluslararası İslam İncelemeleri Üniversitesi), Prof. Dr. Otabek Şukurov, İngiltere Maturidi Enstitüsü Direktörü), Prof. Dr. Hamid Algar (Kaliforniya Üniversitesi Yakın Doğu İncelemeleri Fakültesi, Berkeley, A.B.D.), Dr. Uygun Gafurov (Taşkent İslam Enstitüsü Rektörü), Dr. Olimhan Yusupov (Özbekistan Hadis Okulu Direktörü), Dr. Mahmud Abdurrahman (Özbekistan Hadis Okulu), Dr. Ahmad Damankhuri (İmam Maturidi Uluslararası Bilimsel-Araştırma Merkezi, Özbekistan), Dr. Haydarhan Yuldashhojaev (Özbekistan Mir Arab Yüksek Okulu Direktörü), Prof. Dr. Muhammad Fawzi Kubaysi (Irak Devlet Üniversitesi), Dr. Ayşe Esra Şahyar (Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi), ve Dr. Jaloliddin Mirzayev (İmam Tirmizi Uluslararası Bilimsel Araştırma Merkezi, Özbekistan.
