IRCICA’nın bu yayını, Tanzimat reformlarını takip eden kültürel modernleşme sürecinin bir parçası olan modern üniversitenin tarihine dair kapsamlı bir kitaptır. Üniversitenin kavramından İstanbul Üniversitesi olarak kuruluşuna kadar olan oluşum aşamalarını birinci elden kaynaklara dayanarak değerlendirmektedir. Osmanlı bilim ve eğitim tarihi uzmanı Prof. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun uzun yıllar süren araştırmalarının sonucudur. Avrupa tipi bir üniversitenin oluşumu, Osmanlı kültür ve eğitim hayatında bir dönüşümü temsil ediyordu. Üniversitenin hukukî, idarî ve malî yapısının inşasının yanı sıra izlenecek üniversite modeli, müfredat ve hocalar gibi konularda kararları alınmasını da gerektiriyordu. Bu çalışma bu süreci kapsamlı bir şekilde incelemektedir.
İki ciltte toplanmış üç kitaptan oluşmaktadır. Birinci kitap modern üniversite düşüncesinin Tanzimat döneminden başlayarak ortaya çıkışını ve üç denemenin ardından kuruluşunu anlatmakta ve 1933 üniversite reformuna kadar evrimini tahlil etmektedir. İkinci kitap Darülfünun’un gelişimini kültürel, sosyal ve bilimsel hayatta gelişen kavram ve eğilimler ışığında ele almaktadır. Üçüncü kitap ise Fen, Edebiyat, İlahiyat, Hukuk ve Tıp Fakültelerinin her birinin müfredatı, öğretim üyeleri, bağlı enstitüleri ve faaliyetleri ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.
